تحلیل انسجام واژگانی در سوره عنکبوت

چکیده مقاله

از جمله موضوعات مهم زبان شناسی نقش گرای هالیدی و رقیه حسن، انسجام و به هم پیوستگی متن است. هراندازه انسجام آوایی، واژگانی، دستوری و معنایی میان یک متن و عناصر آن بیشتر باشد؛ آن متن ماندگارتر خواهد بود. از این رو می توان گفت یکی از دلایل ماندگاری قرآن مجید همین انسجامی است که میان عناصر آن برقرار است و مایه برخی از پژوهش های ادبی ـ قرآنی گشته است. در این جستار با روش توصیفی– تحلیلی، «انسجام واژگانی» در سوره «عنکبوت» واکاوی شده است. از دستاورد های این پژوهش آن است که در قرآن کریم انواع انسجام ها چشم نواز است؛ از جمله انسجام واژگانی که در بافت زبانی به نحوی نمود مشترک دارند با پراکندگی خود در سطح متن باعث انسجام بخشی به پیکره متن شده اند و معلوم شده تکرار واژه «الله» به صورت های لفظی و معنایی، جزئی و کلی 64 درصد از انسجام واژگانی در سوره عنکبوت را به خود اختصاص داده است. همچنین در این سوره متناسب با بافت و سیاق سخن، الفاظ «کفر» و «ایمان» و زیرمجموعه آنها، بیشتر از واژه های دیگر تکرار می شوند و همین تکرار مایه انسجام گشته و به خواننده کمک می کند تا راحت تر با متن ارتباط پیدا کند و معنی آن را درک کند. واژگان متضاد به مثابه عناصر دیگر انسجام واژگانی در این سوره پربسامدند تضاد اسم ها با 23 مورد و تضاد فعل ها با 7 مورد، خواننده را از حالت انفعالی خارج و به درک و ارتباط بین آیات و واژه ها رهنمود می سازد.