التفات عنصری انسجام بخش در قرآن مطالعة مورد پژوهانه چهار سوره مکی و دو سوره مدنی

چکیده مقاله

از اواسط نیمه دوم قرن بیستم، «به تدریج، توجّه زبانشناسانی چون «زلیگ هریس1952م» (harris)و« کنت لی پایک1967م) (Kenneth Lee Pike)، به بررسی توزیع عناصر زبانی درسطحی بزرگتر از محدوده جمله، یعنی متن، معطوف شد و متن به عنوان یک واحد فراتر از جمله کشف شد و ساختار آن مورد کندوکاو و بررسی قرار گرفت.«التفات» یکی از عناصر مهم انسجام متنی در قرآن کریم با در هم شکستن روال معمول کلام، نقش بسیارمؤثری در بیداری و جذب مخاطب دارد و با انسجام بخشی به متن موجب ترغیب و انگیزش وی می¬شود. نگارندگان در این جستار برآنند که با در پیش گرفتن روش توصیفی-تحلیلی در یک تقسیم بندی جدید به بررسی انواع التفات مثل خطی، زنجیره¬ای، مقامی، واژگانی، همسانی و ... بپردازند و نقش آنها را در انسجام بخشی سورة احزاب مشخص نمایند. دستاورد تحقیق بیانگر آن است که در آیات سورة احزاب، بیشترین «التفات» درجمله های غیروابسته انجام شده است و همین تغییر ناگهانی و بی مقدمه است که خواننده را دچار نوعی غافلگیری و شگفتی حاصل از مواجهه با خلاف عادت می کند. نوع دیگری از التفات که سهم زیادی در انسجام متن دارد، التفات نزدیک است که علاوه بر شیوا و بلیغ ساختن کلام، موجب ارتباط معنایی آیات نیز می شود. التفات دور نیز نقش مهمی در نزدیک کردن آیات و عبارات دارد و مخاطب را به فکر وا می¬دارد تا درک بهتری از متن داشته باشد.