بررسی جایگاه فقهی ـ ادبی حرف واو در آیه ۱۲۱ سوره انعام

چکیده مقاله

علمای دانش نحو معانی سه‌گانۀ حال، استیناف یا عطف را برای حرف «واو» در آیه «لاتَأْکُلُوا مِمّا لَمْ یُذْکَرِ اسْمُ اللّهِ عَلَیْهِ وَ إِنَّهُ لَفِسْقٌ» (انعام: 121) محتمل دانسته‌اند که البته ناهمگونی این نظریات، تبیین معنوی آیۀ شریفه را دچار چالش کرده است. بر این اساس نوشتار حاضر به روش توصیفی - تحلیلی به‌ معناشناسی حرف «واو» در این آیۀ شریفه اختصاص یافته است و به این نتیجه رسیده‌ایم که ضمیر در جملۀ «وَ إِنَّهُ لَفِسْقٌ» به «أکل» مستفاد از فعل «لاتأکُلُوا» یا به «عَدَمُ الذِّکر» که برگرفته از «لَم یُذکَر» است، رجوع می‌کند. بنابراین آیۀ شریفه در صدد نهی از خوردن ذبیحۀ موصوف به فسق نیست، بلکه در مقام تبیین یکی از مصادیق فسق است. واژۀ «فسق» در آیۀ مورد بحث نیز به‌معنای خارج شدن ذبیحه از حلیت است که در حقیقت جملۀ «وَ إِنَّهُ لَفِسْقٌ» دلیل حرام بودن ذبیحه‌ای را بیان می‌کند که نام خداوند بر آن برده نشده است؛ زیرا آن فسق و خروج از بندگی خداوند است و این مفهوم تنها با معنای عاطفه یا استیناف همخوانی دارد، نه حالیه بودن.