نویسندگان | سیده مینا محمدی سارمی,حسین ایمانیان,عباس اقبالی |
---|---|
نشریه | زبان ادبیات عربی |
شماره صفحات | ۵۷ |
شماره مجلد | ۱۵ |
نوع مقاله | Full Paper |
تاریخ انتشار | ۱۴۰۲/۰۶/۳۱ |
رتبه نشریه | علمی - پژوهشی |
نوع نشریه | چاپی |
کشور محل چاپ | ایران |
نمایه نشریه | ISC |
چکیده مقاله
اضطراب اثرپذیرینظریه ایست دربارۀ اثرپذیری شاعران که نخستینبار هارولد بلوم آن را پیش کشیده است؛ دیدگاهی برپایة بینامتنیت که بر دو اصطلاح «پیشین»و «پسین»بنا شده و از پیوند ستیزهجویانه میان شاعر معاصر با گذشته و ترس از اثرپذیری وی سخن میگوید. شاعر پسین برای اینکه اثرپذیریاش را پنهان و خود را شاعری نوآور بشناساند، فرم و درونمایة سخن را دگرگون میکند. نگرانی یا ترس اثرپذیری، در بسیاری از سرودهها و گزارشهایی که وضعیت سرایندگانِ سدههای سوم و چهارم هجری را در ادبیات عربی آینگی میکند، پدیدهای آشکاراست. در جستار پیشِرو با روشی مقایسه ای-تحلیلی، نخست تلاش می شود با نگاه بهسرودههای شعری، گزارشهای تاریخی-ادبی و دیدگاههای سخنسنجان آن روزگار، به ذهنیّت سرایندگان دستی افته، نگرانی یا دلواپسی آنها نسبت به موضوعهایی چون تقلید و نوآوری آشکار شود، سپس با نگاه بهنظریة بلوم، بررسی شود که ابوالطیب متنبّی از چه شیوه هایی برای دیگرگوننشان-دادن سخن خود از گذشتگان، بهره بردهاست. پژوهش پیشِ رو نشان میدهد که برخودبالیدنهای این سرایندگان و کوچکپنداشتن پیشینیان و همروزگارانشان، بیش از آنکه از سرِ رقابت و ستیزهجویی شخصی باشد، ریشه در انگیزه-های روانی و نگرانیهای ذهنی آنها دارد و شیوههای سخنسنجی آن روزگار نیز بر این فشار روانی افزوده است؛ از اینرو انجام چنین پژوهشی بایسته مینماید. برخودبالیدن زیاد سرایندگان به توان هنری خود و کوچکپنداشتن دیگران، نشاندهندۀ دلشوره یا نگرانی آنها از موضوع اثرپذیری است. متنبّی با بهرهگیری از شگردهایی چون ایجاز، غلوّ یا اغراق در تصویرسازی، برعکسنمودن مفاهیم تکراری، بهره گیریاز استعارههای دور و تشبیههای پنهان یا ضمنی بهجای نمونههای نخنماشده توانستهاست فرمها و مایههای تکراری را تازه و خود را شاعری نوآور بشناساند
tags: سرقت شعری، اضطراب اثرپذیری، متنبّی، هارولد بلوم